Ái ngữ là gì?

Người ta thường nói: “Ánh mắt là cửa ngõ của tâm hồn”, đúng vậy. Nhưng cũng cần phải thấy rằng: “Lời nói là cửa ngõ của nhân cách con người”. Lời nói đúng đắn theo “chính ngữ”, theo “ái ngữ” của nhà Phật chính là thông điệp của tình thương và trí tuệ.

Ái ngữ là lời nói chân thật: Những lời nói chân thật như không nói dối, không nói lời chia rẽ, không nói lời ác khẩu và không nói lời thêu dệt đều mang tính chất tốt đẹp của sự chân thành làm cho người nghe tin tưởng và cảm mến.

Ái ngữ là lời nói của tấm lòng nhân ái

Những lời nói xuất phát từ tấm lòng nhân ái thì bản thân nội dung lời nói đó đã mang một sức mạnh thuyết phục làm cho người nghe ấm lòng như lời khen ngợi, động viên, an ủi, lời tán thán, lời từ chối khéo, lời phân tích chân tình. Những lời nói ấy đem lại một kết quả tốt đẹp cho công việc vì đó là những lời nói của tấm lòng nhân ái. Những lời nói nhân ái thường mang sự tôn trọng, lòng khoang dung độ lượng và biết tuỳ hỷ, không đố kỵ với người khác.

Trong kinh Tạp A Hàm, Đức Phật đã từng khuyên đệ tử cần phải suy nghĩ trước khi nói, Người nói: “Nếu ta không thích bị người lừa dối, người khác cũng như thế. Vậy tại sao lại lừa dối người khác? Nếu ta không thích người khác chia lìa thân hữu, người khác cũng như thế. Vậy tại sao lại chia lìa thân hữu người khác? Nếu ta không thích người khác nói lời thô ác, người khác cũng như thế. Vậy tại sao đối với người khác, lại mạ nhục họ? Nếu ta không thích người nói lời thêu dệt, người khác cũng như thế. Vậy tại sao đối với người, ta lại nói lời thêu dệt? Cho nên đối với người khác, ta không nên nói lời lừa dối, ly gián, thêu dệt, ác khẩu”.

Ái ngữ là lời nói vì lợi ích cho người khác

Nói vì lợi ích cho người khác là tạo được sự thuận lợi cho trong cuộc sống của người khác, đem lại niềm vui và hạnh phúc cho họ, làm cho tâm hồn họ an lạc, thanh thản. Tuy nhiên, nói vì lợi ích cho người khác là điều không dễ bởi vì con người ta thường nặng về chấp ngã nên thường không muốn người khác hơn mình, không muốn người khác được lợi lạc hơn mình về vật chất cũng như tinh thần. Nói vì lợi ích cho người khác không những biểu hiện trong Ái ngữ mà còn là biểu hiện trong Lợi hành nhiếp pháp, cũng là một trong Tứ Nhiếp pháp mà Đức Phật đã giảng giải. Người nói được những lời nói vì lợi ích cho người khác cần phải biết diệt cái “ngã”, nghĩa là phải dẹp bớt cái “ta” và cái “của ta”, phải có tinh thần vô ngã trước mọi sự vật và hiện tượng.

Ái ngữ là lời nói khuyến thiện

Lời nói khuyến thiện là lời nói đầy công đức và trí tuệ làm cho mọi người thành tựu công đức qua lời nói, việc làm và cả ý nghĩ của mình. Nói lời nói khuyến thiện là nói với cái tâm từ bi nhằm động viên khuyến khích người khác làm những việc tốt, việc thiện. Nói lời khuyến thiện là thúc đẩy sự phát triển tiến bộ, phát huy sự tu tập tinh tấn của người khác hoặc của cả một tập thể, cả một phong trào. Người nói lời nói khuyến thiện cần phải trang bị cho mình những kiến thức cần thiết về quan điểm đạo đức xã hội nói chung và về quan điểm đạo đức tôn giáo và khi thể hiện người nói phải có phong cách nói thuyết phục và bản lãnh tư duy của mình.

Ái ngữ là lời nói của cái tâm trong sáng

Nói ái ngữ là lời nói không lừa lọc, không dối trá, không điên đảo, không ngoa ngoắt, không cường điệu, không phỉnh phờ, không nịnh bợ, không dèm pha chia rẽ. Và do có tâm trong sáng, hướng thiện, người nói lời ái ngữ thường thể hiện tứ vô lượng tâm: từ, bi, hỷ, xả. Do đó lời nói của cái tâm trong sáng dễ dàng thuyết phục và thuần hóa tâm hồn người nghe.

Người ta thường nói: “Ánh mắt là cửa ngõ của tâm hồn”, đúng vậy. Nhưng cũng cần phải thấy rằng: “Lời nói là cửa ngõ của nhân cách con người”. Lời nói đúng đắn theo “chính ngữ”, theo “ái ngữ” của nhà Phật chính là thông điệp của tình thương và trí tuệ (Ảnh minh họa. Nguồn: Internet)

Thái độ khi nói và sắc thái của lời nói

Trong các lời dạy về Chính ngữ trong Bát chính đạo, về ái ngữ trong Tứ nhiếp pháp…khi nói về ái ngữ, Đức Phật đều có nói đến phương cách nói những lời nói sao cho đúng pháp. Đúng pháp ở đây bao gồm cả phần nội dung của lời nói và thái độ, nét mặt, cử chỉ khi nói và ngay cả sắc thái của giọng nói.

Nói ái ngữ là nói với thái độ chân thành, khiêm nhường và tôn trọng người nghe mình nói

Cũng một công việc, ví dụ như cần nhờ người cấp dưới làm, nếu mình nói với lời nói tôn trọng cấp dưới thì người nghe nể phục và thi hành một cách thoải mái, nhiệt tình, công việc sẽ thuận lợi. Nếu mình nói với một lời nói ra lệnh, hách dịch, khinh thường và trịch thượng thì người thực hiện không thoải mái, khó chịu, công việc thực hiện có thể sẽ kém thuận lợi và kém hiệu quả, thậm chí công việc đi đến không thành công. Khi nhờ một người khác giúp mình việc gì, dù người đó là bề trên, kẻ dưới, bạn bè hay trẻ nhỏ, cũng phải nói với thái độ khiêm nhường, trân trọng. Đối với trẻ nhỏ lại càng phải trân trọng khi nhờ nó một việc gì dù là rất nhỏ đưa một cái tăm, một chén nước, vì mình là người phải đi nhờ người khác. Đó là thái độ khi nói của một người học Phật.

Nói ái ngữ là nói với lời nói, giọng nói nhẹ nhàng, dịu dàng, êm tai tạo cho người nghe một cảm xúc thân mến, dễ chịu

Thậm chí là lời nói ngọt ngào, lưu luyến để đến khi không còn trò chuyện, nó để lại trong ký ức người nghe một ấn tượng tốt đẹp. Cũng một sự việc, nếu ta nói với lời nói nhẹ nhàng, dịu dàng thì người nghe thấy vui vẻ thực hiện, hoặc cùng đồng hành với mình một cách thoải mái trong công việc, để lại những ấn tượng tốt với người nghe, với đối tác hay với người cùng cộng tác, công việc sẽ thành công tốt đẹp. Điều này cần phải thực hiện và cần phải duy trì không những trong quan hệ xã hội nói chung mà còn cần phải duy trì ngay ở trong quan hệ gia đinh như cha con, anh em, vợ chồng. Nhất là trong quan hệ vợ chồng, lời nói của vợ chồng nói với nhau nên nhẹ nhàng, dịu dàng, điều đó dẫn đến sự êm ấm trong cuộc sống, vững bền trong hạnh phúc dài lâu.

Ngược lại, lời nói không êm tai, không nhẹ nhàng, hoặc cau có thường xuyên biểu thị sự không tôn trọng nhau, thì dẫn đến tâm hồn không thoải mái, thiếu tình cảm, quan hệ kém tốt đẹp, công việc kém thành công. Cần phải thấy một điểu rõ ràng là với cùng nội dung một lời nói, nhưng với sắc thái giọng nói khác nhau hoặc là nhẹ nhàng, nể trọng hoặc là gay gắt khinh khi thì sẽ đem lại hai kết quả công việc khác nhau. Vì vậy, nói Ái ngữ là nói với thái độ cởi mở, dễ thuyết phục người nghe, làm cho người nghe dễ dàng thực hiện những điều mà mình mong muốn được thực hiện.

Trích từ cuốn Hành thập thiện và con đường giải trừ khẩu nghiệp